تحلیل عوامل موثر بر بهره وری انرژی در بخش کشاورزی ایران

چکیده انرژی یکی از نهاده های مهم تولید در بخش کشاورزی می باشد و با توجه به اینکه بهبود بهره وری بهترین روش دستیابی به رشد اقتصادی است، در این مطالعه به بررسی عوامل موثر بر بهره وری انرژی در بخش کشاورزی ایران طی سال های 86-1353 با استفاده از شاخص بهره وری متوسط تعمیم یافته (gap) پرداخته شده است. برای محاسبه این شاخص تابع تولید کاب-داگلاس در این بخش با روش انگل-گرنجر برآورد شده، سپس تأثیر متغیرهای مختلف از جمله نیروی کار به ازای هر واحد انرژی، موجودی سرمایه ماشین آلات به ازای هر واحد انرژی، روند زمانی (پیشرفت تکنولوژی)، قیمت های نسبی انرژی، سرمایه-گذاری، بارندگی و متغیر مجازی سال های جنگ با استفاده از روش انگل-گرنجر بررسی شده است. نتایج نشان می دهد متغیرهای نیروی کار به ازای هر واحد انرژی، موجودی سرمایه ماشین آلات به ازای هر واحد انرژی و روند زمانی تأثیر مثبت و متغیر مجازی سال های جنگ تأثیر منفی بر بهره وری انرژی بخش کشاورزی داشته است. در این میان متغیر نیروی کار به ازای هر واحد انرژی، بیشترین تأثیر (تقریباً 70%) را داشته است. همچنین قیمت نسبی انرژی تأثیری بر بهره وری انرژی نداشته است. در ادامه با استفاده از روش انگل-گرنجر، همگرایی بلندمدت الگو جامع عوامل موثر بر بهره وری متوسط تعمیم یافته انرژی آزمون شد و جمله خطا فاقد ریشه واحد بوده است. سپس الگو با استفاده از روش رگرسیونی حداقل مربعات جزئی (pls) و روش رگرسیون حداقل مربعات معمولی (ols) برآورد شد. نتایج نشان داد که متغیر نیروی کار به ازای هر واحد انرژی و متغیر روند زمانی تأثیر مثبت و معناداری بر روی بهره وری انرژی بخش کشاورزی داشته اند. در ادامه عملکرد دو روش مقایسه شدند که روش حداقل مربعات جزئی نسبت به روش حداقل مربعات معمولی عملکرد بهتری هم در برآورد ضرایب و هم در پیش بینی داشته است. کلید واژه: انرژی، بهره وری متوسط تعمیم یافته gap، ، انگل-گرنجر، رگرسیون حداقل مربعات جزئی، بخش کشاورزی ایران